Breaking News
नवी मुंबई ः दरवर्षी हिवाळ्यात मुंबई, ठाणे खाडी परिसरात फ्लेमिंगो दाखल होत असतात. या पाहुण्या पक्ष्यांच्या हालचालींवर देखरेख ठेवण्यासाठी त्यांना पहिल्यांदाच ‘सॅटेलाइट टॅग’ लावण्यात येणार आहे. ठाणे खाडी रोहित अभयारण्यातील 10 रोहित पक्ष्यांना हा ‘टॅग’ लावला जाणार आहे. पक्षी अभ्यासासाठी हे महत्वाचे ठरणार आहे.
अग्रगण्य निसर्ग संशोधन संस्था असणार्या बीएनएचएस (बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी)च्या वतीने हे पाऊल उचलले जाणार असल्याची माहिती बीएनएचएसचे संचालक डॉ. बिवाश पांडव यांनी दिली. बीएनएचएसने दूरसंचार विभागाकडे जीएसएम (ग्लोबल सिस्टीम फॉर मोबाइल कम्युनिकेशन्स) बँडविड्थसाठी अर्ज केला आहे. या पद्धतीचा वापर पक्ष्यांवर देखरेख ठेवण्यासाठी करण्यात येणार आहे. अर्थात, यासाठी कस्टम क्लिअरन्सची गरज लागणार आहे. ध्वनीलहरी (रेडीओ) आधारित टॅग हारनेसला (पायात अथवा पंखांना लावण्यात येणारी रिंग) जोडण्यात येणार आहे. ज्याप्रमाणे एखाद्या बालकाच्या खांद्यावर दप्तर दिले जाते, त्याप्रमाणे हा ’हारनेस’ पक्ष्यांच्या पंखाला लावला जाणार असल्याचे संशोधकांनी सांगितले.
पारंपरिकरीत्या रोहित पक्षी हे इराण, अफगाणिस्तान आणि इस्रायलमधून भारतातील विविध पाणथळ क्षेत्रात हिवाळ्याच्या कालावधीत येत असतात. त्यांचा मुक्काम कच्छ व्यतिरिक्त माहुल-शिवडी, टीसीएफएस, नवी मुंबईतील पाणथळ जागांवर मोठ्या प्रमाणात असतो. त्यांच्या उड्डाणाबाबत अधिक जाणून घेण्यासाठी बीएनएचएसच्या अभ्यासाची मदत होणार आहे. सध्याच्या पक्ष्यांच्या टॅगिंग पद्धतीला काही मर्यादा आहेत, कारण ज्यांना हे पक्षी दिसतात किंवा ज्यांनी ’टॅग’वर नजर ठेवली असते, त्यांच्याकडून इशारा प्राप्त होईपर्यंत संशोधकांना वाट पाहावी लागते. मात्र सॅटेलाईट-टॅगिंगमुळे, अभ्यास करणार्या टीम कुठूनही सिग्नल डाऊनलोड करू शकणार आहेत आणि त्यांना हवे तिथे यावर संशोधन करता येणार आहे. हे पक्षी अभ्यासासाठी मोठे प्रगतशील पाऊल असल्याचे नाटकनेक्ट फाऊंडेशनचे संचालक बी. एन. कुमार यांनी स्पष्ट केले आहे.
बेलपाडा, भेंडखाल, पाणजे, एनआरआय आणि टीएस चाणक्य तसेच टीसीएफएस सॅटेलाइट अभयारण्याचा भाग म्हणून भांडुप येथील पाणथळ क्षेत्रे संवर्धित करण्याची योजना बीएनएचएस आखत आहे. जेव्हा तीन-चार वर्षांपूर्वी बीएनएचएसने काही पक्ष्यांना ’टॅग’ केले, त्यावेळी संशोधकांमध्ये उत्साहाचे वातावरण होते, ते पक्षी पुन्हा पाणजे आणि अलिबाग येथेही दिसले होते. ’टॅगिंग’मुळे या पक्ष्यांची ओळख पटवता आली आहे. पक्ष्यांच्या काही साचेबद्ध सवयी असतात-ते ज्या ठिकाणी प्रयाण करतात, त्या क्षेत्राविषयी प्रामाणिक असतात. परतीच्या काळातही ते पुन्हा जुन्याच जागांवर उतरणे पसंत करतात. आता रेडिओ-टॅगिंगसह, बीएनएचएसला सातत्याने पक्षी हालचालींचे निरीक्षण ठेवणे शक्य होणार आहे.
रिपोर्टर
The Reporter specializes in covering a news beat, produces daily news for Aajchi Navi Mumbai News
Aajchi Navi Mumbai